Gündemi BBC Türkçe'den takip etmek artık WhatsApp'ta da mümkün. Haberlerimizin doğrudan telefonunuza gelmesi için tıklayın.
Annemin vazgeçilmez bir kuralı vardı: Sokak ayakkabılarıyla eve giremezsiniz!
Kim olursanız olun -aile üyesi, komşu ya da misafir- eşikten geçmeden önce ayakkabılarınızı çıkarmak zorundasınız.
Çocukken, bunun annemin garipliklerinden biri olduğunu düşünürdüm.
Ama büyüdükçe hiç de garip olmadığını, aksine ayakkabı kuralının sağlık, güvenlik ve hijyenle ilgili olduğunu anladım.
Sokak ayakkabılarıyla eve girmemek genelde kültürel ya da kişisel bir tercih gibi algılanır.
Ancak bilimsel araştırmalar bunun aslında bizi ciddi sağlık sorunlarından koruyan bir alışkanlık olduğunu gösteriyor.
Bakteri, alerjen, toksik kimyasallar
Temizlik genelde gözle görülebilir kir ile ilişkilendirilir.
Ancak söz konusu ayakkabılar olduğunda, mesele mikroskopiktir ve bu, bir parça çamur ya da çimden daha tehlikelidir.
Sokak ayakkabıları, birçoğu ciddi sağlık sorunlarıyla bağlantılı olan bakteri, alerjen ve toksik kimyasallar taşır.
Ayakkabılarınızın her gün geçtiği yerleri düşünün: umumi tuvaletler, kaldırımlar, hastane koridorları ve çimlerdeki yabani otları kontrol etmek için kullanılan kimyasallar.
Getty ImagesMisafirleriniz için terlik bulundurmak evde ayakkabı kullanımını azaltır.ABD'deki Arizona Üniversitesi'nde yapılan bir araştırmada incelenen ayakkabıların %96'sında dışkıda yaygın olarak bulunan koliform bakterisi tespit edildi.
Bunların %27'si yaşamı tehdit eden çeşitli enfeksiyonlarla bağlantılı bir bakteri olan E. coli (koli basili) içeriyordu.
Bazı E. coli türleri zararsızken diğerleri kanlı ishale ve böbrek yetmezliğine neden olabilen hemolitik üremik sendroma yol açabiliyor.
Beş yaşın altındaki çocuklar, gelişmekte olan bağışıklık sistemleri ve ellerini sık sık ağızlarına götürdükleri için özellikle risk altında.
Ancak ayakkabılarınızla birlikte odanıza gizlice giren tek mikrop E. coli değil.
Ayakkabılarda ağrılı ve bazen şiddetli ishale neden olan Clostridium difficile bakterisi ve derin cilt enfeksiyonlarına, zatürreye, hatta ölümcül kan dolaşımı enfeksiyonlarına neden olabilen mikroplar da barınabiliyor.
Şehir tozundaki kurşun eve taşınıyor
Ayakkabılar kimyasallar ve alerjenler için de bir taşıyıcı görevi görüyor.
Araştırmalar, sokak ayakkabılarının pestisit, herbisit ve kurşun gibi ağır metaller gibi özellikle küçük çocuklar ve evcil hayvanlar için ciddi sağlık riskleri oluşturan maddeler de taşıyabildiğini gösteriyor.
Genellikle şehir tozunda veya toprakta bulunan kurşuna maruz kalmak, beyin gelişimini olumsuz etkileyebiliyor. Kalıcı bilişsel sorunlara neden olabildiği için özellikle çocuklar için zararlı.
Ayrıca, polen gibi alerjenler ayakkabı tabanlarına yapışarak güvenli bir sığınak olması gereken evinizde alerjileri ve solunum sorunlarını artırabiliyor.
Getty ImagesEmekleyen bebekler sokak ayakkabılarının taşıdığı mikroplara karşı özellikle riskte.Yollarda kullanılan asfalt dolgu maddeleri kanserojen bileşikler içerir.
ABD'de yapılan bir araştırma, bu kimyasalların iç mekanlarda bulunabildiğini ve ev tozunda, bazen dışarıdakinden 37 kat daha yüksek seviyelerde olduğunu ortaya koydu.
Peki yerde en çok kim vakit geçiriyor?
Çocuklar ve evcil hayvanlar.
Çocuklar emekler, oynar ve sık sık ellerini ağızlarına götürürler.
Evcil hayvanlar bu kirlenmiş yüzeylerde yürüdükten sonra patilerini yalarlar.
Dış mekan ayakkabılarını iç mekanlarda giymek, istemeden de olsa çocukların ve hayvanların zararlı maddelere maruz kalma riskini artırır.
En etkili halk sağlığı önlemi
Kanıtlar göz önüne alındığında, annemin kuralı artık o kadar da çılgınca gelmiyor.
Aslında eve sokak ayakkabılarıyla girmemek, alabileceğiniz en basit ve en etkili halk sağlığı önlemlerinden biri olabilir.
İçeri girerken ayakkabılarınızı çıkararak yalnızca kirin halıyı lekelemesini önlemekle kalmaz, aynı zamanda ailenizin zararlı mikroplara ve kimyasallara maruz kalmasını da önemli ölçüde azaltırsınız.
Ve bunu yapmak zor değil.
Evin girişine bir ayakkabı dolabı ve misafirler için rahat terlikler koymayı deneyin.
Birinden ayakkabılarını çıkarmasını istemek ilk başta garip gelebilir, ama riskleri düşündüğünüzde imkansız değil.
Ayakkabılarınızdaki bakteri ve toksik kimyasalları düşündüğünüzde fark edeceksiniz: sokak ayakkabılarını evde giymek sokağı en mahrem ve güvenli yere davet etmek demek!
Bir daha eve girerken ayakkabılarınızı çıkarın, halılarınız ve sağlığınız size teşekkür edecek!
*Bu makale ilk olarak The Conversation'da yayınlanmış ve burada Creative Commons lisansı altında yeniden üretilmiştir.
Evde kullandığımız temizlik ürünleri ne kadar güvenli?Havlularımızı ne sıklıkta yıkamalıyız?