Gazetemizin yazarı, eski genel yayın yönetmenimiz Özgen Acar, 86 yaşında Ankara’da yaşamını yitirdi.
Tarihi eser kaçakçılığı ve definecilikle yıllar boyu mücadele eden Acar, Yorgun Herkül heykelinden Karun Hazineleri'ne kadar birçok eser ve eşyanın ülkemize geri getirilmesini sağladı. Acar, cuma günü Cebeci Asri Mezarlığı'nda toprağa verilecek.
ÖZGEN ACAR KİMDİR?
29 Eylül 1938'de PTT Müdürü olan babası Hilmi Acar'ın görevli olduğu Niğde'nin Bor ilçesinde doğdu. Annesi Naciye ev hanımıydı Eşi İnci ile evli ve Deniz adında oğlu var.
İlk, orta eğitimini yaptığı İzmir'de Atatürk Lisesi'nden sonra Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Maliye ve Ekonomi Bölümü'nden (1962) mezun oldu.
Gazeteciliğe, Türkiye'nin en eski gazetesi Cumhuriyet'te (13 Kasım 1960) başladı Parlamento, başbakanlık, ekonomi ve dış siyasa muhabirlikleri yaptı 12 Mart döneminde Cumhuriyet'te Nadir Nadi ve İlhan Selçuk ile birlikte İstanbul'da görevli, 11 gazetecinin görevine son verdirilmesi üzerine istifa etti. Reuters Ajansı'nın 1953'te kapanan Türkiye Bürosunu açtı.
1980'de Milliyet gazetesinin Yunanistan Temsilciliği görevini dört yıl, Ankara Bürosu Haber Müdürlüğü'nü iki yıl, New York Temsilciliği'ni bir yıl sürdürdükten sonra gazeteden ayrılarak, ABD'de üç yıl serbest gazetecilik (freelance) yaptı.
1990'da Emine Uşaklıgil ve Hasan Cemal'in önerileriyle Cumhuriyet Ankara Bürosu'na döndü. Cumhuriyet'te 1991 Kasım olaylarında istifa eden 79 meslektaşı ve yönetim arasında "arabuluculuk" yapma girişiminde bulunmak için istifa etmedi. Ancak, Emine Uşaklıgil imzası ile gönderilen bir faksla, mesleki yaşamında ilk ve son kez kovuldu. 1 Nisan 1992'de gazeteye dönenlerin isteği üzerine Genel Yayın Yönetmenliği’ne getirildiğinde bu görevi 1992-94 yılları arasında yüklendi.
İmar Bankası’nda Uzanlar'ın Cumhuriyet ile bağlantılı "icra - iflas" davaları altında yüklendiği koşullar altında, ayrıca çalışanların aylıklarını 3 ay kadar alamadıkları o ortamda, üstelik Türkiye Gazeteciler Sendikası ile toplu sözleşme koşullarının imzalanmasına önayak oldu ve 115 binden 35 bine düşen net satışı, o koşullarda 90 bine çıkardı.
Türkiye'de ilk kez, bir gazetenin "internet" bağlantısını kurmakla kalmadı, Amerikan New York Times, Fransız Le Monde, Rus Pravda gazeteleri, Almanya'da Der Spigel, ABD'de National Geography dergilerı ve benzerleri ile "telif hakları bağlantılarını kurarak "Cumhuriyet 2" dergisinin yayınını başlattı.
Genel Yayın Yönetmenliği’ne gelirken, 115 binden 35 bine düşen gazetenin net satışını, bu 2 yıllık süre içinde net 90 bine çıkardıktan sonra, kendi isteği ile bu görevden ayrıldı.
İlhan Selçuk'un "köşe yazarlığı" önerisi üzerine, adını "Kavşak" olarak belirlediği köşesinde yazarlığa başladı Haftada bir gün yazarken, Selçuk'un yeni önerisi üzerine yazı sayısını ikiye çıkardıysa da, sonraları Selçuk'un haftada 3 kez yazması önerisini, özür dileyerek kabul etmedi
Köşe yazısında, Türkiye'nin, iç - dış siyasasını, iç dış ekonomik ilişkilerini, kültürel oluşumlarını değerlendiriyordu.
Türkiye'de mesleki örgütlerde çeşitli görevlerde bulundu. Ayrıca, Uluslararası Gazeteciler Federasyonu (*) Yönetim Kurulu'nda Türkiye'yi 1, Başkanlık Divanı'nda (Büro) Avrupa'yı 6 yıl temsil etti.
Dışişleri Bakanlığı adına, ABD'nin "Cultural Property Acı" yasası bağlantılı olarak 1991'de Washington'da çeşitli araştırmalar ve bu konuda yayınlar yaptı.
Mesleki Çalışmaları:
Çeşitli uluslararası arkeoloji ve sanat dergilerinde araştırmaları ve makaleleri yayımlandı.
Araştırmalarından üçü, Amerikan "Connoisseur" Dergisine kapak oldu Bunlardan "Antika Talanı" adlı araştırması 1990'da Amerika'da "Ulusal Dergi Editörleri" yarışmasına "aday" gösterildi.
Amerikan National Geographic Dergisi'nin Türkiye'deki araştırmalarına katkıda bulundu. Amerikan Arkeoloji Enstitüsü'nün (AIA) resmi yayıs "Archeology" ve İtalyan "Archeo" dergilerinde çeşitli araştırmaları yayımlandı.
B) Türkiye'de
* Cumhuriyet Gazetesi’nde tarihsel, kültürel ve dinsel mirasın korunması konularında kamuoyunu aydınlatan araştırmalar ve yazılar yayımlıyordu.
* "Arkeoloji ve Sanat", "Aktüel Arkeoloji" dergileri ile çeşitli sanat dergilerine yazıyordu.
* Otomobil, Facebook, Twitter, ve cep telefonu kullanmıyordu.
* Türkiye'de çeşitli üniversitelerde, kentlerde, STK'lerdeki söyleşileri ile "tarihsel miras" alanında "bilinçlenmeye" katkıda bulunuyordu.
Türkive've Kazandırdıkları:
Yayınları ile Türkiye'ye geri getirttiği tarihsel, kültürel ve dinsel miras olayları şöyledir
* Karun Hazinesi: Uluslararası alanda "Lidya Hazinesi" olarak bilinen bu olayın araştırmasını 16 yıl sürdürdükten sonra, bir dizi olarak yayımladı. Türk Hükümeti, bu yayındaki kanıt ve tanık ifadelerine dayanarak New York Federal Mahkemesinde, New York Metropolitan Museum of Arts'ı dava etti.
360 parçayı aşan altın, gümüş ile çeşitli nesnelerden oluşan hazine, 6 yıllık dava aşamasından sonra Türkiye'ye geri verildi Uşak'ta hazineyi sergilemek için özel müze inşa ediliyor.
2 Elmalı (Decadrahmi Hoard) Definesi: "Yüzyılın Definesi olarak da tanımlanan bu olayı Türkiye, Almanya, İngiltere, ABD'de ikı yıl araştırdı. Sonuçları Türkiye'de Cumhuriyet gazetesi ile ABD'de Connoisseur dergisinde aynı anda açıkladı İngiliz The Independent ve Amerikan Coin Worlds Dergileri de araştırmayı ayrım okurlarına aktardılar Amerika'nın en zengin 200 kişi arasında yer alan alıcı, 3,5 milyon dolar ödediği defineyi, Boston Federal Mahkemesi'nde 9 yıl süren dava sonrasında Türkiye'ye teslim etti.
* Lahitler
* Garlantlı (Çelenkli): Antalya-Perge antik kentinden kaçırılan mermer lahdi New York Brooklyn Müzesinde saptadı. Yayını ile 1 milyon dolara alınan lahit Türkiye'ye geri verildi
* Herkül: Yine aynı antik kentten kaçırılan "Herkül'ün 12 İşi" lahdi dilim dilim kesilerek kaçırılmıştı. 30 yılda çeşitli parçaları değişik ülkelerde bulundu. Dar cephesindeki parçayı Almanya'da buldu. O parça da Türkiye'ye verilince lahit bütünlendi 4. Erdek Arkaik Torsosu: Erdek Kyzikos antık kenti bağlantılı "arkaik torsoyu" saptadığı New York müzayedesinde satışını durdurttu. Heykel, Bandırma Muzesi'nde sergileniyor
* Marsiyas Heykeli: Manisa ilinin bir köyünde bulunan Marsiyas Heykelini New York'ta bir özel galeride gördü. Türkiye'ye dönmesini sağladı. Heykel, sonra Manisa Müzesi'nde sergilenirken çalındı Heykeli Ödemiş'in bir yolunda saklanırken buldurdu.
* Yorgun Herkül Heykeli: Alt bölümü Antalya Müzesinde olan, Yunan heykeltıraş Lysippos'un tunç heykelinin Roma dönemi mermer kopyasının üstünü New York'ta bir özel koleksiyoncuda saptadı Türkiye'de ve ABD'de yayımladı Heykel Antalya'da altı ile birleştirildi (*) Bu olaylardan sonra ABD'deki müzeler, galeriler, özel koleksiyoncular 2000 yılında Florida'da bir karşıt örgütlenmeye gittiler.
* Toplantıyı açış konuşmasını yapan bir hukuk danışmanı "Bir Türk gazetecisinin başlattığı bu olaylara karşı nasıl bir işbirliği yapacağımızı tartışacağız!" dedi. Sonrasında kurulan vakfa Yorgun Herkül'ü geri veren Amerikalı bayan koleksiyoncu "sponsor" oldu.
* Hattuşa:
* Hititlerin başkenti Hattuşa'da 1906-12 yılları arasında "devlet arşivi" ile birlikte "ikiz sfenks heykeli" de gün ışığına çıkarılmıştı Çivi yazılı tabletler, "onarıldıktan sonra geri verilme koşulu ile 33 sandık içinde 1915-1917 yıllarında Berlin'e gönderilmişti.
* Dünya Savaşının ardından 1924-43 yıllarında 2 940 tablet gen gelmiş, ancak 2 Dünya Savaşında Almanya ikiye bölününce, devamı orada kalmıştı. 1986'da yazılarıyla başlattığı kampanyadan sonra tabletler geri geldi.
* Aynı dönemde ayrıca, IÕ 13 yy'da kireçtaşından yapılmış, Hititler'in başkenti Boğazköy'de parçalar halinde bulunan iki sfenks heykeli de aynı koşulla Berlin'e yollanmıştı. O zaman birinci sfenks geri gelmiş, ikincisi Berlin Bergama Müzesi'nde kalmıştı. O sfenksin de geri getirilmesını sağlayarak, ikizi ile birlikte Boğazköy Müzesi'nde, Hattuşaş'ın "Dünya Tarihi Mirası" ilan edilmesinin 25 yıldönümü olan 28 Kasım 2011'de sergilenmesine başlandı.
* Manş Denizi Batığı: 19. yüzyılda İzmır yöresinden kaçırılan bazı heykel, yazıt ve mezar taşlarını taşıyan gemi Manş denizinde batmıştı İngiliz amatör dalgıçlar, bu eserleri 20. yy sonlarında batıkta bulunca British Müzesi'ne emanet edilmiştı Osmanlı Dönemi ile bağlantılı "zaman aşımı" konusuna örnek olacak araştırması sonucunda bu buluntular da İngiltere'den Türkiye'ye geri verildi.
* Gaziantep Zeugma'dan kaçırılan tunç "Dionysos" heykeli: Bu heykelin dönüşüne ortam hazırladı Ankara'da Anadolu Medeniyetler Müzesi'nde sergileniyor Bu alanda başlattığı görüşmeler öteki mozaikler konusunda ABD müzelerinde sürüyor
İslami Sanat
* Divriği Ulu Camisi Panelleri: Türkiye de Osmanlı İmparatorluğu öncesindeki ilklerden biri olan Divriği Ulu Camisi'nin yaklaşık 800 yıllık ahşap pencere panellerini New York ve Londra'da saptadı UNESCO'nun "Dünya Kültür Mirası Listesi"nde yeralan bu camının ahşap eserleri de gırışımiyle Türkiye'ye geri verildi 11. İzmir-Ödemiş'in Birgi Camisi minber kapısı: 700 yıllık görkemli ahşap minber kapısını Londra'daki bir özel galeriden getirilmesini sağladı.
* Bursa Osmanlıevi tombak kandiller: Londra'ya kaçırılan 600 yıllık iki tombak kandili bir müzayede evinde saptayıp gerı getirilmesine öncülük yaptı
Kaçırılmadan Önlenenler:
* Günümüzde dünyanın en önemli mozaik müzesinin yapımına yol açan Gaziantep Zeugma antik kentindeki uluslararası "kurtarma kazılarına" başlanması kampanyasında etkili oldu.
* Uşak'ta bir arkeolojik kazıda bulunup kaçakçılarca sökülen "Tykhe" mozaiğinin İstanbul'dan kaçırılmasını önledi.
* Aydın İli Nysa kentinin antik tiyatro sahnesindeki Roma Dönemi mitoloji kahramanlarının mermer heykel parçalarının bulundukları yeri saptayıp kaçırılmalarını önledi
Türkiye Dışında:
* Kıbrıs:
İS 6. yy. da yapılmış Kanakarya adlı Bizans kilisesinden mozaiklerin kaçırıldığını öğrendi. Kilise, kuzeyde Türk bölgesinde idi Kuzey ve Güney Kıbrıs'a, Yunanistan'a Almanya'da Münih'e giderek olayı araştırdı Araştırması Cumhuriyet Gazetesi'nde yayımladı. Güney Kıbrıs yönetimi, bu mozaikleri ünlü Türk kaçakçısı Aydın Dikmen'den satın alan ABD'nin Indianapolis kentindeki galeri sahibini dava ettı Güney Kıbrıs Rum Yönetimi mahkemeye Acar'ın yazılarını kanıt olarak sundu. Galeri sahibi, mahkeme kararı ile Türkiye'nin tanımadığı Güney Kıbrıs
Rum yönetimine mozaikleri geri verdi.
* Yunanistan:
A) New York'taki görevinden sonra, bu kente her gidişinde müzeleri, galerileri daima dolaştı. 1993 'te New York'ta bir galeride 1,5 milyon dolara satışa çıkan "Miken Altını" adlı ilginç sergiyi gezdi. Bu olayı gazetesinde yayımlamakla kalmadı, Washington'daki Yunan Büyük Elçiliği Basın Ataşesi’ni bilgilendirdi Yunan Hükümeti, New York'taki diplomat ve Amerikalı arkeologlara olayları incelettirdi. "Aidoma Hazinesı" denilen bu altın takılar Yunanistan'a geri verildi.
* Rodos'taki Türk Vakfından çalınan el yazması 2 Kur'an'ın Londra'dan geri getirilmesini sağladı
Uluslararası Ödülleri:
* Türkiye ile Yunanistan arasında dostluğu öngören "Abdi İpekçi Barış Ödülü’ne" Atına ve İstanbul seçici kurulunca beğenilen tek kişi oldu.
* İtalya Cumhurbaşkanı’nca (2008), "İtalya dahil bırçok ülkenin kültürel varlıklarının" korunmasına katkısından dolayı "Şövalye Nişanı" ile ödüllendirildi
* Portekiz Ulusal Kültür Merkezi'nin 2002'de ölen kadın başkanı, yazar ve milletvekili Helena Vaz da Silva'nın adına ilk kez konulan "Avrupa Kültürel Mirasında Bilinçlenmeyi Arttırma" amaçlı "jüri özel ödülü" 2013'te verildi
Akademik Ödülleri:
* İstanbul Boğaziçi Üniversite Senatosu'nun kararı ile "Onursal Doktor" unvanı (1996) verildi
* Türk Eskiçağ Bilimler Enstitüsü'nce "Muhabir Üyelik" (2015) tanındı.
* Orta Doğu Teknik Üniversitesi Senatosu'nun kararı ile "Özel Hizmet Ödülü" (2015) verildi.
Basın Ödülleri:
* Değişik tarihlerde özellikle "araştırma" dalında Türkiye'de çeşitli basın ödülleri verildi, iki kez "Yılım Gazetecisi" seçildi
* Askerlik hizmetini yaparken "5. Kolordu'nun Başarı Şili" (1967), şimdiye değin alan tek yedek subay oldu
* Türkiye'nin en önemli basın ödüllerinden "Sedat Simavi Ödülü'nü” (1990) Cumhuriyet'teki "Antika Talanı" adlı araştırması ile kazandı
* Türkiye'deki çeşitli Rotary Kulüplerinden 6 kez "Mesleki Hizmet Ödülü" aldı.
* Truva Folklor Araştırmaları Derneği (2006),
* Antik & Dekor Dergisi (2007) "tarihsel mirasın korunmasına ve halkın bilinçlendirilmesine katkıları" nedeniyle özel ödüllerini verdiler.
* Dil Derneği'nin "Türkçeye katkı ödülünü" (2011) aldı
* Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi'nin (2002) "Toplumsal Fair Play Kariyer Dals Büyük ödülü
Belgesel:
* Ulusal ve uluslararası bilinçlendirme amacıyla "Karun Hazinesi" ile "Sion Hazinesi'ni" içeren, danışmanlığını yaptığı ünlü yönetmen Yusuf Kurçenli'nin "Antika Talanı" adlı, TV belgeseli İtalya'da bu alandaki yarışmada ödül aldı.
* BBC Televizyonu'nun belgeseline konuk oldu.
* CBS-TV'nın üntü, 60 Minutes (60 Dakika) programının "Turkiye'de Afyon üretimi ve kaçakçılığı belgeseline danışmanlık yaptı
UNESCO ile Bağlantılar
* UNESCO şemsiyesı altında tarihsel mirasın korunmasına ilişkin olarak 1993-4 yıllarında Roma'da uluslararası UNIDROIT toplantılarında Türk heyetinde Dışişleri Bakanlığı'nın danışmanlığını yaptı
* UNESCO'nun "Courier" Dergisinin Nisan 2001 sayısının kapak konusu olan "Sanat Hırsızlığını Durdur" konusunda yapılan röportajda hakkında "30 yılını sanat hırsızlığırı izlemeye harcayan araştırmacı Türk gazeteci Özgen Acar, saygın yabancı müzeleri mahkemelere taşıdı ve hazineler ülkesine döndü başlığı kullanıldı
* UNESCO ile İslam İşbırlığı Teşkilatı'nın 2006'da Tahran'da İslam ülkelerinden genç gazeteciler için düzenlediği "Tarihsel, Kültürel Mirasın Korunması Seminerlerinde ders vermeye davet edildi.
* UNESCO'nun Kasım 2012'de, Gaziantep'te "Güney Doğu Avrupa ülkeleri Kültürel Varlıklarının Yasadışı Trafiği ile Mücadele" toplantısında uluslararası katılımcılara bildiri sunmaya davet edildi.
* UNESCO'nun Türkiye Milli Komitesinin "Yerlerinden Edilmiş Kültürel Varlıklar Komisyomi na 2012'den itibaren "Bye yapıldı 6 Yunanistan Hukümetinin tarihsel mirasın korunması konusunda 2009'da Atina'da düzenlediği uluslararası toplantıya davet edilen tek yabancı gazeteci oldu
Hakkındaki Davalar:
* 1961'de Ankara polisinin baskın yaptığı Nurcuların karargahına girdiği için hakkında açılan "konut dokunulmazlığı davasında 6 aya mahkûm edildi, cezası tecil edildi
* Aynı dava ile bağlantılı olarak Nurcuların açtığı hakaret davasında aklandı
* Dışişleri Bakanlığı, Avrupa Birliği ile bağlantılı bir belgeyi yayımladığı için "devletin sırlarını açıkladığı gerekçesiyle dava açtı, aklandı
* "Karun Hazinesi" olayının ABD'deki yargı sürecinde izlediği siyasa nedeniyle eleştirdiği dönemin Kültür Bakanı Fikri Sağlar ile Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürü Prof Dr. Engin Özgen'in açtıkları davayı kazanarak doğruluğunu kanıtladı.
* "Elmalı Definesi" olayının ABD'deki yargı sürecinde izlediği siyaset nedeniyle eleştirdiği dönemin Kültür Bakanı İstemihan Talay da dava etti Mahkeme hakkındaki davayı düşürdü
* Türkiye'nin en önemli iki kaçakçısınca dava edildi Onların kaçakçılıklarını kanıtlayıp aklandı
* "Yorgun Herkül" için aktör Salih Güney'in açtığı davada da aklandı.
* Kaçakçı ve sahte eser üreten Aydın Dikmen'in açtığı davada aklandı ve savları kanıtlandı.
* Türkiye'de bu alandaki kaçakçılarca çeşitli kereler "ölümle tehdit" edildi
* "Elmalı Definesi olayında mafya toplantısında "kendisini kaçırma girişimi" öngörüldü.
İlk kitabı "Kavşak", 12 Aralık 2016'da Bilgin Kültür ve Sanat Yayınları arasında yayımlandı