İktisatçı ekonomist Mahfi Eğilmez blokunda ABD Başkanı Donald Trump'ın 2025 yılı Nisan başlarında, öteden beri zaten dikkate almadığı DTÖ’yü bir yana itip gümrük vergilerini artırarak kendi durumunu düzeltmek için ticaret ortaklarını yoksullaştıran bir politika uyguladığını yazdı. Başta Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek olmak üzere bazı çevrelerce Türkiye'nin de içinde olduğu 185 ülkeye uygulanan gümrük vergileri ülke ticaretine ''avantaj'' sağlarken Mahfi Eğilmez konuyu tüm ayrıntıları ile kaleme aldı.
Onlarca kitabı bulunan Türkiye'nin en önemli ekonomistlerinden Eğilmez bu hafta yayımladığı ''Komşuyu Yoksullaştırma Politikası'' yazısında ABD için ''2025 yılı Nisan başlarında, öteden beri zaten dikkate almadığı DTÖ’yü iyice bir yana iterek, gümrük vergilerini artırmak suretiyle kendi durumunu düzeltmek için komşuyu yoksullaştırma politikasını tam anlamıyla yeniden yürürlüğe koydu. Böylece ABD, Bretton Woods’da bir anlamda önderlik ettiği işbirliği sistemini bozmuş oldu'' ifadelerini kullandı.
'KUR SİLAHI...'
''Ticaret savaşları bir süredir döviz kurları üzerinden yürütülüyordu. ABD’nin gümrük vergilerini artırmasıyla bu savaşlar merkantilist dönemdeki yaygınlığına doğru hızla ilerlemeye başladı'' diyen Eğilmez yazısında ayrıca şu ifadelere yer verdi:
''İlk kez Adam Smith tarafından Ulusların Zenginliği adlı kitabında merkantilist ekonomi politikasının eleştirisi olarak gündeme getirilmiştir. 15’inci yüzyıl ortalarından 19’uncu yüzyıl ortalarına kadar geçen uzun dönemde bir yandan emperyalist fetihlerle uzak ülkelerden değerli madenleri alıp ülkeye getirmeyi bir yandan da ithalatı kısıtlayıp, ihracatı artırmayı özendiren merkantilist doktrin bütün Avrupa ülkelerinin o dönemde temel politikası olmuştur. Avrupa ülkeleri ithalatı kısıtlayabilmek için gümrük vergileri, kotalar uygulamışlardır. Zamanla bu yaklaşım, ithal ikamesi adı altında aşağı yukarı aynı çerçevede ama daha farklı bir sunum altında uygulanır olmuştur.
Sanayi devrimi sonrasında bu görüşler yavaş yavaş değiştiyse de korumacılık belirli bir düzeyde devam etti. Ülkeler, bir süre, daha çok bebek endüstri denilen yeni kurdukları sanayi dallarındaki üretimi kollamaya yöneldiler. Zaman içinde ödemeler dengesi sıkıntısına giren ülkeler ya ithalat yasaklamalarına veya gümrük vergilerini artırmaya ya da kur silahını çekerek devalüasyon yoluna başvurmaya ve bu yolla ithalatlarını düşürüp ihracatlarını artırmaya yöneldiler.''
TÜRKİYE'YE UYGULANAN GÜMRÜK VERGİSİ AZ MI?
Ekonomist Mahfi Eğilmez'in ''Komşuyu Yoksullaştırma Politikası'' yazısında ABD'nin Türkiye'ye karşı uyguladığı gümrük vergisine de değindi. ABD'nin 185 ülkeye karşı uyguladığı gümrük vergileri yüzde 10 ila 50 arasında değerlerde bulunurken Türkiye'ye uygulnan yüzde 10 kimi çevrelerce müjde olarak görülmüştü. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, ise ABD'nin ilave gümrük tarifelerine ilişkin, "Zayıf küresel büyüme, ihracatımız üzerinde risk oluştururken ülkemizin görece düşük tarife oranı bazı sektörlerde mukayeseli avantaj sağlayabilecektir" ifadesini kullandı.
Eğilmez yazısının ilgili kısmında Türkiye'ye uygulanan gümrük vergisi oranına dikkat çekerek şu ifadeleri kullandı:
''Trump yönetiminin gümrük vergilerini hesaplamakta kullandığı formül, her ne kadar diğer ülkelerin uyguladığı vergilerle bağlantılı bir hesaba dayandığı öne sürülse de, tamamen ABD’nin o ülkelere karşı verdiği dış ticaret açığına dayanıyor. Formülü basitleştirilmiş olarak şöylece yazabiliriz:
Uygulanacak Gümrük Vergisi = [(İlgili Ülkeye İhracat – İlgili Ülkeden İthalat) / (İlgili Ülkeden İthalat)] / 2
ABD’nin AB ile dış ticaret verilerini (2024) denklemde yerlerine koyalım (milyar USD):
AB Ülkelerine Uygulanacak Gümrük Vergisi = [(370,2 – 605,8) / 605,8] / 2 = 0,195 = % 19,5
Buradan giderek AB’ye yüzde 20 gümrük vergisi getiriliyor. Bununla birlikte bazı ülkeler için getirilen gümrük vergisi oranlarında bu hesaplamaya da sadık kalınmayarak serbest oranlar alınmış bulunuyor.
Aynı hesabı Türkiye’ye uygulanacak olan gümrük vergisi oranını bulmak için yapalım:
Türkiye’ye Uygulanacak Gümrük Vergisi = [(15,3 – 16,7) / 16,7] / 2 = 0,042 = % 4,2
Formüle göre Türkiye’ye yüzde 4 oranında gümrük vergisi uygulanması gerekirken standart (asgari) gümrük vergisi yüzde 10 olarak belirlendiği için oran yüzde 10 olarak alınmış bulunuyor.''