Hazır giyim sektörü başta olmak üzere neredeyse tüm ihracatçıların sık sık tekrarladığı “Maliyetlerden dolayı dünya müşterisi için pahalıyız” isyanına gıda üreticileri de katıldı. Yeni hasat dönemi gelen soğan ve patates beklenen yeni krizin adresi. Yüksek maliyetler, plansız üretim, yanlış kararlarla geçtiğimiz yıllardaki ihracat kısıtlamaları gibi birçok etken üreticiyi perişan etti. Üretim maliyeti 7-8 lira olan patates tarlada 3-4 liraya satılırken maliyeti 7-8 lira olan soğana ise 6 lira fiyat biçiliyor. Üreticilerin zarar edip tarlaya küsmemesi için Toprak Mahsulleri Ofisi’nin devreye girmesini isteyen Türkiye Ziraat Odaları Birliği, “Devlet el atmazsa üretici borcunu ödeyemeyecek” dedi.
Soğanda rekoltenin 200 bin artışla 2.5 milyon tonu aşması beklenirken ihracat ise 75-100 bin ton aralığında seyrediyor. İhracatta yüksek fiyat sebebiyle pazarlarını kaybettikleri için iç piyasadaki tüccarların insafına kaldığını söyleyen Soğan Üreticileri Birliği Başkanı Ömer Karaca, “Onlar da mal almıyor. İhracat pazarları için de pahalı olduk. Piyasada nakit döngüsü bozuldu, kimsede para yok” dedi. Soğanda en büyük pazar olan Rusya’nın bile alımı bıraktığını belirten Karaca, “Bizim pazarlarımızı Türkmenistan, Özbekistan ve İran aldı” diye konuştu.
HERKES PATATES EKTİ
Patateste de durum çok benzer. Yıllık 6.5 milyon tonluk üretimin 1 milyon tonu ihtiyaç fazlası olmasına rağmen yalnızca 50-60 bin tonu ihraç ediliyor. İç piyasada plansız üretime vurgu yapan Patates Üreticileri Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği Başkanı Birol Güney, “Geçen yıl para kazanıldı diye bu yıl herkes patates ekti şimdi kimse kazanamıyor. Seneye de herkes zarar etti diye kimse patates ekmez. Plansız üretim sonucunda girilen bir kısır döngü bu” dedi.
Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Başkanı Şemsi Bayraktar da uyarılarda bulunarak “İhracatın tamamen açılması, yeni pazarlar bulunması için devlet devreye girmeli” diye konuştu.
36 ÜRÜNÜN 23’ÜNDE FİYAT ARTTI
TZOB market ve üretici fiyatları arasındaki makas farkını açıkladı. Buna göre eylülde üretici ve market arasındaki fiyat farkı en fazla yüzde 249 ile havuçta görüldü. Havuçtaki fiyat farkını yüzde 219.8 ile limonun, yüzde 212.9 ile kuru kayısının, yüzde 212.2 ile kuru soğanın ve yüzde 205.6 ile patates takip etti. Havuç 3.5 kat, limon 3.2 kat, kuru kayısı, kuru soğan ve patates 3.1 kat daha pahalıya satıldı. TZOB’un çalışmasına göre, markette 36 ürünün 23’ünde fiyat artışı, 13’ünde de fiyat düşüşü görülürken en fazla artış aylık yüzde 32.7 ile kuru incirde yaşandı.
Gıda sektöründe yaşanan sorunlar İSO PMI endeksinde de kendini gösterdi. Endeks gıda sektöründe 48.9 puandan 45.9’a geriledi. Endeksi yorumlayan Prof. Dr. Hakan Kara, “Gıda üretimindeki küçülme çok çarpıcı. Bu boyutta bir yavaşlama ancak vatandaşın yiyecek alamayacak duruma gelmesi veya ihracat pazarlarımızda bir çöküş ile açıklanabilir” dedi.
