Peki perde arkasındahangi teknolojiler çalışıyor, bizene fayda sağlıyor ve hangi riskleride beraberinde getiriyor? Gelin,hem dünyada hem de Türkiye’deson yıllarda öne çıkan finansalteknolojilere yakından bakalım.
YAPAY ZEKÂ: DOLANDIRICIYISANİYELER İÇİNDE YAKALAYANBEKÇİ
2025’te finansın en hararetligündemi (tahmin edeceğinizgibi) yapay zekâ. Bankalar artıkdakikada milyonlarca işlemi tarayan,sahtekâr davranış kalıplarını anındayakalayan yapay zekâ modellerikullanıyor. 2024’te derin sahte(deep-fake) kimlik hırsızlığı olaylarıpatlama yapınca, birçok kurumyapay zekâ tabanlı “canlılık testi” vebiyometrik doğrulamaya geçti.
- Fayda: Müşterinin hem parasıhem de kişisel verisi korunuyor,sahte alarm sayısı düşürülerekmasraflar kısılıyor.
- Risk: Algoritmanıneğitildiği veri önyargılı isemasum kullanıcıların işlemleridurdurulabiliyor; ayrıca kötüniyetliler de yapay zekâyı saldırıaracı olarak kullanabiliyor.
GÖMÜLÜ FİNANS-GERÇEKZAMANLI ÖDEMELER:PARA GÖRÜNMEZ OLUYOR
Eskiden bir uygulamada ödemeyapmak, başka bir bankacılıksayfasına yönlenmek demekti.Günümüzde ödeme, sigorta veyamikro-kredi butonu doğrudanalışveriş uygulamasının içinegömülü olabiliyor (gömülü finans).Bu alanda küresel pazarın 2028’ekadar 7 trilyon dolar büyüklüğeulaşacağı tahmin ediliyor.Türkiye’de de pazarın 2024’te 966milyon dolar seviyesine ulaşmasıbekleniyor.
Diğer taraftan gerçek zamanlıödemeler para transferlerinimucizevi hale getiriyor. Türkiye’ninFAST altyapısıyla iki farklıbankadaki hesaplar arası parasaniyeler içinde yer değiştiriyor.
- Fayda: Müşteri beklemiyor,işletme anında tahsilat alıyor.
- Risk: “Hız” insan hatasına veyadolandırıcılığa da hız kazandırıyor.
VARLIK TOKENİZASYONU:HİSSE SENEDİNİN BLOKZİNCİRLİ KUZENİ
Varlık tokenizasyonu, fiziksel yada finansal bir varlığın (örneğinbir bina, tablo ya da şirket hissesi)blok-zincir üzerinde dijital jetonlara(“token”lara) bölünmesidir.
- Her token, o varlığın küçük birhissesini temsil eden dijital sertifikagibi davranır.
- Böylece varlık çok daha kolayparçalanabilir, alınıp satılabilir vesahiplik kaydı blok zincirde şeffaf birşekilde tutulur.
- Fayda: 100 TL ile “pahabiçilmez” gayrimenkule ortakolabilirsiniz; işlemler daha şeffaf.
- Risk: Likiditenin düşük olması;kayıp anahtar riski, düzenleyicibelirsizliği ve siber saldırılar gibiönemli riskler var.
MERKEZ BANKASIDİJİTAL PARASI (CBDC) VEDİJİTAL TÜRK LİRASI
Çin’in dijital yuanı, Avrupa MerkezBankası’nın “dijital Avro” planıderken Türkiye de yarışta. TCMB2024’te Dijital Türk Lirası pilotununilk fazını tamamladı, bu yıl dahageniş kapsamlı testler yapılmasıplanlanıyor.
- Fayda: Nakit paranın işlevlerinidijital ortamda sunma iddiası.
- Risk: “Devlet her işlemigörebilir mi?” endişesi, bankacılıksisteminden mevduatkaçışı olasılığı.
ŞİMDİ AL SONRA ÖDE (BNPL): KOLAY TAKSİT ZOR DENETİM
Çevrimiçi alışverişte“şimdi al, ödemeye üç aysonra başla” gibi özelliklerticareti kolaylaştırıyorve büyütüyor. Bu sayedehem kullanıcılar hemde işletmeler büyükfaydalar sağlıyor. Fakatbu durum borçlanmanında büyümesi anlamınageliyor. Avustralya gibi bazıülkeler, aşırı borçlanmayıfrenlemek için BNPLfirmalarını kredi yasalarınatabi tutmaya başladı.
- Fayda: Kullanıcılaraçok daha esnek ödemeseçenekleri sunulabiliyor,e-ticareti büyütüyor.
- Risk: Ödeme planıkarmaşıklaşınca “gizli faiz”etkisi yaratabiliyor; borçdöngüsüne giren kullanıcısayısı artıyor.
SICAK BAŞLIKLAR
Türkiye finansal teknolojilergündeminde başka önemlibaşlıklar da var: açık bankacılık,tam dijital bankalar, büyük hızlabüyüyen dijital bankacılık kullanımıve özellikle son dönemde konuşulankarapara aklama ve yasadışı bahisoperasyonları.
- Açık bankacılık düzenlemeleri,bankaların güvenli teknolojikaltyapılar üzerinden müşteri verisinipaylaşabilmesini sağlıyor. Böylecetüm banka hesaplarının tek birplatformda yönetilebilmesi gibihizmetler mümkün olabiliyor. Fakatveriye erişim kolaylaştıkça “Kim, nekadar bilgimize erişebiliyor” sorusuda önem kazanıyor.
- İkinci başlığımız; Türkiye’ninverdiği dijital banka lisansları. Şubeyok, kâğıt imza yok; telefondan beşdakikada hesap açıpkartınızın sanal kopyasını cüzdanayüklüyorsunuz. Bu model maliyetleridüşürüyor ve rekabeti artırıyorama henüz emekleme döneminde:sürdürülebilir kârlılık, yoğun müşteridesteği ve sağlam altyapı yatırımlarıhâlâ birer soru işareti.
- Diğer taraftan dijital bankacılıkaktif müşteri sayısının 117 milyonaulaşması Türkiye’nin ne kadardijitalleştiğini de gösteriyor. Bu durumbu alandaki girişimlere dev bir pazarsunarken, dolandırıcılıklara maruzkalma gibi riskleri de beraberindegetiriyor.
- Son olarak bugünlerde sıkçaduyduğumuz yasadışı bahis vekarapara aklama operasyonlarında dafinansal teknolojiler etkili bir unsurolabiliyor. Gazetemizin yazarlarındanMurat Ağırel’in bu alanda müthişyazıları var, okumanızışiddetle tavsiye ederim.
SON SÖZ
Finansal teknolojiler artık soyut bir gelecek” değil, günlük rutinimizin ta kendisi.
Yapay zekâ hesabımızı koruyor, şimdi alıp aylarsonra ödemeye başlıyoruz, dijital bankalar şubesizyaşamı mümkün kılıyor. Teknolojinin sunduğu hız ve konforun tadını çıkarırkensiber güvenlik önlemlerini almak, harcama disiplinini korumak ve kişisel verilerimizesahip çıkmak da hepimizin sorumluluğu. Bilinçli kullanıcılar ve dengeli düzenlemelersayesinde, paranın bu yeni çağı hem kolay hem güvenli olabilir.
